De Volkskrant adverteert in haar webwinkel met een “CO2-neutrale” Fly&Drive naar Toscane. Hiske Arts verdedigt haar klacht over deze advertentie vandaag bij de Reclame Code Commissie. “Kranten hebben een verantwoordelijkheid en kunnen ook normen in de samenleving beïnvloeden.”
Hiske bewerkte haar pleitnota voor onze site:
“Een CO2-neutrale Fly&drive. Bestaat dat? Volgens een advertentie in de Volkskrant wel. In hun webwinkel biedt de krant een CO2-neutrale bourgondische wijnreis naar Toscane aan, waarvan je de vlucht kunt compenseren met €1,86 en door gebruik te maken van een elektrische auto.
Laten we een gedachtenexperiment doen. Stel nou dat onze grootste fastfoodketen McDonald’s een nieuwe calorieneutrale maaltijd zou aanbieden. Niet dat er iets is veranderd aan het caloriegehalte van de hamburger, friet en milkshake, maar McDonald’s biedt er een middagje voor in de sportschool bij ter compensatie van de ingenomen calorieën.
Stel nu dat je een mail krijgt, van de krant die je dagelijks leest en die je deze maaltijd aanbiedt als onderdeel van een calorieneutrale week. Die krant krijgt hier kritiek op, en antwoordt dan dat het er toch gerechtvaardigd op mag vertrouwen dat dergelijke betrouwbare fastfoodketens deze calorie-arme claim mogen bezigen. Redelijk onvoorstelbaar, toch?
Maar als het gaat over CO2 dan is dit wel geaccepteerde logica. Onder de belofte van een CO2-neutrale reis worden lezers verleid om een Fly&Drive te boeken, waarin de CO2 van de vlucht met een paar euro’s wordt gecompenseerd. Journalisten van de Volkskrant hebben talloze kritische stukken geschreven over CO2-compensatie, en benoemen daarin feilloos de kanttekeningen op dergelijke CO2-compensatie.
Maar, zo stelt de Volkskrant in haar verweer tegen mijn klacht bij de Reclame Code Commissie, dat betekent niet dat de Volkskrant niet mag adverteren met de belofte van een CO2-neutrale reis. “Het mag er gerechtvaardigd op vertrouwen dat dergelijke betrouwbare vliegtuigmaatschappijen [als KLM en Transavia] deze CO2-neutraal claim mogen bezigen”. Opmerkelijk voor een krant die op zijn website zegt: “De Volkskrant zoekt altijd uit hoe het echt zit en brengt alle kanten van een verhaal”. KLM en Transavia zijn ook geen neutrale of onafhankelijke partijen, maar partijen die belang hebben bij een concept als CO2-neutraal of klimaatneutraal vliegen. Dat betekent dat zij door kunnen gaan met hun business as usual, in een tijd waarin iedereen hun uitstoot moet terugbrengen.
Als de Volkskrant wel onderzoek had gedaan, dan hadden ze allereerst gezien dat KLM een eigen berekening heeft opgesteld om de CO2-uitstoot te berekenen, omdat er geen internationaal erkende methode is. Op deze methode is veel aan te merken. Zo houdt de KLM geen geen rekening met andere broeikasgassen dan CO2, en neemt het bijvoorbeeld wolkenvorming niet mee, terwijl dit het klimaateffect versterkt. Bovendien is CO2 dat hoog in de lucht wordt uitgestoten schadelijker dan wanneer het op de grond wordt uitgestoten. KLM rekent op € 2,40 voor een retourreis naar Florence, en gaat ervan uit dat deze reis per persoon 219 kilogram CO2 uitstoot. Transavia rekent slechts €1,66 voor een retour naar Pisa, voor een CO2-uitstoot van 196 kg. Milieucentraal gaat er daarentegeven van uit dat een retourvlucht naar Rome per reiziger 500 kilogram CO2 uitstoot.
Als de krant verder onderzoek had gedaan – en daarvoor had het enkel de eigen artikelen hoeven te lezen – dan had het gezien dat het concept van CO2-compensatie zwaar onder vuur ligt. Zo is er een reëel gevaar dat dankzij de belofte van CO2-compensatie mensen juist door gaan met hun vervuilende levensstijl – terwijl we juist moeten stoppen met de verbranding van fossiele brandstoffen. Daarnaast is het twijfelachtig of de compensatieprojecten het beoogde effect hebben. In slechts 2% van de compensatieprojecten die in opdracht van de EU zijn onderzocht, is het waarschijnlijk dat de compensatie goed wordt ingeschat. Ook is het de vraag of een project een blijvend effect heeft. Zodra een geplante boom weer gekapt wordt, zal de uitstoot weer toenemen, terwijl de CO2 die het vliegtuig heeft uitgestoten nog in de atmosfeer zit. CO2-compensatie betekent dus niet dat daarmee een reis CO2-neutraal wordt. Zelfs Trees4All geeft aan dat CO2-compensatie niet als een marketingtool moet worden ingezet. Als het daadwerkelijk mogelijk is om door €1,66 te betalen vliegen naar Pisa CO2-neutraal wordt, dan is er toch geen klimaatprobleem meer?
Volgens de Volkskrant hoeft het echter niet te kijken naar deze kritische noten, omdat het op de blauwe ogen van KLM mag vertrouwen. Maar hoe kan het dat een adverteerder – in dit geval zelfs een krant – denkt ontslagen te zijn van een eigen onderzoeksplicht? En wie beschermt ons dan tegen greenwashing? Het zou de facto betekenen dat adverteerders vrij zijn om consumenten te misleiden onder de noemer van CO2-neutraliteit, met het schrijnende gevolg dat de aarde opwarmt door goedbedoelende burgers die geloven dat ze CO2-neutraal bezig zijn. Initiatieven die toerisme proberen te verduurzamen zijn toe te juichen, maar we gooien het kind met het badwater weg als we toestaan dat pogingen tot verduurzaming gepaard gaan met greenwashing. Verduurzaming begint met eerlijkheid over de uitstoot.
Maar wat het meest opvalt aan deze zaak is dat kranten zich lijken te beschouwen als buitenstaander van de klimaatcrisis. Zo kan het dat de NRC nog steeds branded content schrijft voor Shell, en dat er nog volop advertenties in de krant staan die de vraag naar fossiele brandstoffen doen aanwakkeren, zoals voor vliegreizen, cruises of auto’s. Zo kan het dat de Volkskrant – zonder te reflecteren op de eigen rol – vindt dat het klakkeloos beweringen van KLM mag overnemen, en ons zo in slaap mag sussen met groene beloftes – terwijl ook de Volkskrant weet hoe vervuilend vliegen is. Los van wat de Reclame Code Commissie besluit, ook op de redacties van Nederlandse dagbladen zal het gesprek gevoerd moeten gaan worden wat de eigen organisatie doet aan de klimaattransitie. Want kranten hebben een verantwoordelijkheid, en kunnen ook normen in de samenleving beïnvloeden, en spelen een belangrijke rol in het tegengaan van greenwashing. Een mooi begin is om het besluit te nemen om niet langer te adverteren voor zaken die de klimaatcrisis aanwakkeren, waaronder dus vluchten naar Toscane. Kranten in Zweden gingen ze al voor.”
De tijd dringt. We hebben nog maar 9 jaar om de uitstoot te stoppen. Daarom pleit Reclame Fossielvrij voor een algeheel verbod op fossiele reclame. Omdat die reclame zorgt voor méér uitstoot. Teken nu voor een verbod op fossiele reclame. Net als voor tabak.
2 gedachten over “De Volkskrant voor de Reclame Code Commissie vanwege misleidende reclame CO2-compensatie”