Tilburg gaat reclames voor fossiel, vlees en vis uitfaseren

De gemeente Tilburg gaat fossiele reclame en vlees- en visreclame stapsgewijs verbieden. Een initiatiefvoorstel van GroenLinks kreeg steun van een meerderheid van de gemeenteraad. Een nieuw gemeentelijk reclamebeleid en gesprekken met de reclame-exploitanten zijn de eerste stappen. Daarnaast moet het college alvast voorbereidingen gaan treffen voor het verbieden per lokale wet (APV).

Het voorstel van GroenLinks kan rekenen op steun van D66, SP, PvdA, Partij voor de Dieren en lokale partijen ONS Tilburg en Voor Tilburg. Volgens juristen is een publiekrechtelijk verbod via de lokale wet het meest solide. Het gaat dan om de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) of een andere verordening. Gemeente Tilburg zal eerst via andere wegen proberen van fossiele reclame en vleesreclame af te komen, zoals via gesprekken met de exploitanten. Als die niet meewerken, zal uiteindelijk de APV alsnog op tafel komen. Het college moet voor die weg alvast de voorbereidingen gaan treffen.

‘Social tipping point voor klimaatbewustzijn’

GroenLinks-raadslid Nicky van Wanrooij, opsteller en indiener van het initiatiefvoorstel, haalde in de raadsvergadering de gewonnen zaak van de klimaatoma’s tegen Zwitserland aan, waarin op dezelfde dag door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens uitspraak was gedaan. “Ik wil met dit voorstel ook een social tipping point bereiken om het klimaatbewustzijn aan te wakkeren. Want fossiele reclames en vleesreclames zorgen voor extra CO2-uitstoot, ze ondermijnen klimaatbeleid en normaliseren niet-duurzaam gedrag. ”
Linda Oerleman van ONS Tilburg benadrukte het belang van gezondheid: “Het vraagt van ons als overheid dat we het welzijn van Tilburgers voorop zetten. De gezondheid van onze inwoners en kinderen en kleinkinderen mag nooit in de uitverkoop. Voor ONS Tilburg gaat welzijn altijd boven de welvaart van enkelen.”

‘Eerste stap’

SP-raadslid Hans Kokke reageerde op de kritiek van andere partijen dat inwoners keuzes zouden worden ontnomen. “Ik hoorde dat er geen vlees meer gegeten zou mogen worden, dat we niet meer zouden mogen vliegen. Daar gaat het helemaal niet over. We verbieden alleen dat er reclame voor gemaakt kan worden. En er is wel iets aan de hand in de wereld. Dat betekent ook dat we de realiteit onder ogen moeten zien dat vlees en vliegen niet altijd de beste keuzes zijn. Dit voorstel gaat erover dat wij als overheid – als normerende factor – een eerste stap nemen om duidelijk te maken waarvoor we staan.”
Een amendement van Partij voor de Dieren om reclame voor alle dierlijke producten – in plaats van alleen vlees en vis – in de tekst van het initiatiefvoorstel op te nemen, haalde het niet.

D66: ‘Positieve invloed op keuzevrijheid’

Een sleutelrol was weggelegd voor de fractie van D66. Hun stem voor of tegen zou bepalen of het voorstel het haalde. D66-raadslid Jort Molenaar reageerde in zijn bijdrage op een vraag vanuit de VVD over hoe D66 als liberale partij aankijkt tegen reclame: “Ik denk juist dat reclame invloed heeft op het gedrag en de keuzes van mensen. Dat staat als een paal boven water. Er is geen twijfel over mogelijk dat grote bedrijven grote bedragen willen investeren om ons in de ruimtes die wij tot ons nemen te beïnvloeden om hun producten en diensten af te nemen. Dat betekent dus ook dat het niet hebben daarvan een positieve invloed kan hebben op de keuzes van mensen. Dat betekent niet dat we mensen een keuze ontnemen, ze zijn nog steeds volledig vrij in hun eigen doen en laten. We lopen de mogelijkheden op de juiste volgorde af om te kijken op welke manier we de keuzevrijheid van inwoners omtrent gedragingen die niet in hun beste voordeel zijn, positief kunnen gaan verbeteren.”

Consequenties

In Nederlandse gemeenten tonen exploitanten tot nu toe weinig animo om vrijwillig mee te werken. Hierbij noemen ze verlies van inkomsten vaak als reden. Dit is echter nog niet daadwerkelijk aangetoond. Op een extern advies dat door het college hierover was aangevraagd is geheimhouding opgelegd aan de gemeenteraad. Het is daarom niet te achterhalen of en zo ja welke financiële en juridische consequenties er volgens dit advies voor de gemeente zouden zijn bij het invoeren van een verbod per APV.

Toename omzet na Londens verbod

De argumenten van de exploitanten zijn echter niet anders dan die van de lobby in andere landen, zoals die tegen een verbod op junkfood-reclames in de Londense metro. Ook daar werd onder andere gewaarschuwd voor een afname in opbrengsten van de exploitant, maar die namen juist iets toe na invoering van het verbod.
Toch dreigen de exploitanten in Nederland – hierbij gaat het voornamelijk om de drie internationale giganten Global, JCDecaux en ClearChannel – regelmatig met juridische stappen tegen gemeenten. Of de exploitanten eventuele rechtszaken zouden kunnen winnen, is echter maar zeer de vraag, juist ook omdat een degelijke onderbouwing van hun argumenten ontbreekt.

Andere gemeenten

In de gemeente Zwolle is in mei 2023 wel een motie aangenomen om fossiele reclame direct per lokale wet te verbieden. De gemeenteraad wacht nog steeds op de concept-verordening die het college hierover zal voorleggen aan de raadsleden. Al eerder namen ook andere Nederlandse gemeenten moties aan om fossiele reclame te weren, waaronder Amsterdam, Nijmegen, Enschede, Amersfoort, Utrecht en Leiden. De provincie Noord-Holland wil ook geen reclame voor vlees, vis en fossiel in de eigen bushokjes meer. Het gemeentebestuur van Groningen besloot eind 2023 om een verbod op fossiele reclames, vleesreclames, gokreclames en alcoholreclames op te nemen in nieuwe contracten met exploitanten. In januari nam Amstelveen een motie aan om fossiele reclame te weren. En vorige maand gaf het gemeentebestuur van Delft aan dat ook zij in nieuwe contracten fossiele reclames uitsluiten. In Eindhoven staat op 30 april stemming over een initiatiefvoorstel van Partij voor de Dieren op de agenda.
De stappen van Nederlandse gemeenten zijn een inspiratie voor gemeenten in andere landen, zoals Sydney in Australië en Stockholm in Zweden.

Media over het Tilburgse verbod op fossiele reclame

Terugkijken

De behandeling door de gemeenteraad en de stemming is terug te kijken (vanaf 1 uur en 50 minuten) via Vergadering Raadsvergadering 11-04-2024 Gemeente Tilburg (raadsinformatie.nl)

Reclame Fossielvrij nam in november 2023 deel aan een expertmeeting over fossiele reclame, georganiseerd door de Tilburgse gemeenteraad. Andere deelnemers waren de NABB (adviesbureau op het gebied van buitenreclame) en prof. mr. Jon Schilder van de Vrije Universiteit te Amsterdam. De expertmeeting is hier terug te kijken: Bijeenkomst/1119900/Informatie- en debatbijeenkomsten 13-11-2023 Gemeente Tilburg (raadsinformatie.nl). (Kies voor ‘Raadszaal 13 uur’, de vergadering begint na 11 minuten)