Een verbod op fossiele reclame als eerste stap om schadelijke reclame aan te pakken. Met een symposium lanceerde Europarlementariër David Cormand (van de Europese Groenen) op 25 mei 2023 de campagne We Skip Ads in het Europees disctrict in Brussel. Diverse wetenschappers en grassrootorganisaties, waaronder Reclame Fossielvrij, waren uitgenodigd als spreker.
“De EU is een van de grootste consumentenmarkten in de wereld”, zo opende David Cormand het symposium op 25 mei waarmee hij zijn campagne voor strikte reclameregulering lanceerde. “Wie is er dan in een betere positie om fossiele reclame en andere schadelijke vormen van commerciële communicatie wettelijk te beperken?”
Het is niet voor het eerst dat de EU reclame zou inperken. “Het is al gebeurd, met tabak”, aldus Cormand. “Als je alleen al vraagtekens plaatst bij het recht om reclame te maken voor bepaalde producten, gaat de consumptie omlaag. Bovendien vormen reclames ook het fundament voor nieuwe fossiele infrastructuur, omdat ze politici sturen in beslisvorming. En zo verlengen ze onze afhankelijkheid van fossiel.”
Plan om (fossiele) reclames te beperken in de EU
Op de website Skip Advertising zet Cormand zijn strategie uiteen. Als eerste punt noemt hij een verbod op fossiele reclame (een verbod op commerciële communicatie over fossiele brandstof en de fossiele industrie). Vervolgens wilt hij een verbod op reclame voor producten waarvan al besloten is dat ze worden uitgefaseerd, zoals fossiele auto’s. Ten slotte wil hij een lijst maken van producten die schadelijk zijn en daarom niet gepromoot mogen worden. Zoals SUVs, fast fashion, air travel en fast food.
Om greenwashing te voorkomen wil hij een verbod op CO2-compensatieclaims. Ook wil hij dat groene claims vooraf worden gecheckt op misleiding en doet hij voorstellen om zelfregulering van de advertentieindustrie af te schaffen. Daarnaast doet hij ook voorstellen om ‘agressieve’ reclames te beperken. Dat gaat om reclames die overvloedige consumptie aanmoedigen, buitenreclames en reclames die de privacy aantasten.
Korte impressie symposium We Skip Ads
Het symposium We Skip Ads op 25 mei 2023 in Brussel bestond uit een panelgedeelte met wetenschappers en specialisten en presentaties over de ervaringen van groepen die al bezig zijn (fossiele) reclame te weren.
“Kunnen we de groene transitie aan met het huidige dominante advertentiemodel?” Professor Thierry Libaert, lid van de European Economic and Social Committee gaf zelf antwoord op zijn rethorische vraag: “If we don’t tackle ads, we don’t make any progress.”
Libaert benoemde de scheve machtsbalans in de reclamewereld: “Het aantal commerciële boodschappen dat iemand dagelijks krijgt om meer te consumeren en dus te vervuilen staat in geen verhouding tot de boodschappen die mensen aansporen om rekening te houden met het klimaat.”
In de EU worden de teugels rond greenwashing steeds strakker aangehaald. En de lobby reageert daarop, signaleert Libaert. Er zijn een paar narratieven die ze steeds herhalen, onder andere: “Consumenten zijn slim genoeg om zelf advertenties op hun waarde te beoordelen.” Terwijl een van de belangrijkste doelen van reclames juist is om burgers onbewust te beïnvloeden.
Paneldiscussie
“Er zijn duidelijke verbanden tussen klimaat, advertenties en gezondheid”, aldus Jessica Beagly van de Global Climate and Health Alliance. Want reclame verhoogt de emissies, dat veroorzaakt klimaatontwrichting en luchtvervuiling. En dat zijn bronnen voor ziekten en ongezondheid.
“Mensen wijken niet graag af van de norm”, zei professor Jan Willem Bolderdijk (UvA). “Onduurzaam gedrag is helaas nog steeds de norm. Dat komt ook door reclames.”
“Er is een grote machtsongelijkheid in het advertentielandschap”, zei Mathide Dupré van het Franse Veblen Institute. “Een start-up heeft niet dezelfde kansen om zich in de markt te zetten als een gevestigd en rijk bedrijf.” Volgens Libaert zijn er tien grote adverteerders die de markt beheersen.
Renauld Fossard (Communication and Democracy) zei dat landen moeten ophouden om op zelfregulering te vertrouwen. Hij benoemde ook hoe de media in Frankrijk lobbyden tegen een verbod op fossiele reclame nadat een gelote groep burgers middels een burgerberaad de overheid onder andere adviseerde om fossiele reclames te verbieden.
Presentaties
“Advertenties maken het moeilijk voor de burger om te veranderen”, aldus Sarah Denisse (RAP). “Franse burgers zien tussen de 100 en 2000 advertenties per dag. Dat kun je gerust een aanval noemen, een attack. Burgers begrijpen hoe reclame een weerspiegeling is van een systeem dat niet houdbaar is.” Van het Franse burgerberaad over klimaatbeleid betroffen 11 van de 41 beleidsvoorstellen reclame.
“Deelnemers kwamen hier zelf mee. Iedereen had verwacht dat ze met oplossingen als ‘isolatie’ en ‘vervoer’ zouden komen. Maar ze wilden de reclames aanpakken.”
Benjamin Bodoaurd vertelt dat in hun campagne om buitenreclame in Lyon te verbieden, hij en zijn bondgenoten al een paar overwinningen boekten. Door hun combinatie van lobbygesprekken met linkse en rechtse partijen, protestmarsen en adbusting werden nieuwe contracten voor digitale reclameschermen in de stad afgezegd. In juni 2023 stemt de gemeenteraad over het verwijderen van grote digitale reclameschermen rond de snelweg.
“If this is not the time for political courage, then when?”, sprak Ziggy Klazes (GroenLinks Haarlem) die wereldwijd het nieuws haalde met het lokale verbod op fossiele reclame én vlees in Haarlem. Ze moedigde steden aan om het voortouw te nemen in de klimaatstrijd en om reclame uit de openbare ruimte te weren. “It takes villages to raise awareness.”
“Banning fossil ads is not a radical idea”, zei Silvia Pastorelli (Greenpeace EU). “Het is in het verleden al eens gebeurd, met tabak.” Ze vertelde over het Europese burgerinitiatief voor een verbod op fossiele reclame, dat de steun van meer dan 350.000 Europese burgers kreeg. Ze is blij dat het initiatief nu een vervolg krijgt met de campagne We Skip Ads.
“We should kick fossil ads out of our lives, before they kick life out of us”, sprak Femke Sleegers (Reclame Fossielvrij). Ze benadrukte dat er grofweg twee verschillende soorten fossiele reclames zijn, die allebei op hun eigen manier schadelijk zijn en de transitie ondermijnen.
“Je zou kunnen zeggen: reclame voor vliegen, cruises en auto’s stelt het gebruik van fossiele brandstoffen op korte termijn veilig – met bijbehorende emissies. En greenwashing-advertenties van de fossiele-brandstofindustrie stellen het aanbod voor de komende decennia veilig, waardoor een lock-in effect ontstaat.”
Zelfregulering is in ieder geval geen optie, aldus Femke.
“Zelf regeling is al eens geprobeerd en mislukt. Ook waarschuwingen op advertenties mislukten. Dit alles vertraagde een advertentieverbod en andere effectieve maatregelen ter bestrijding van tabaksgebruik – met tientallen jaren.
Die tijd hebben we niet met de klimaatcrisis. Laten we dus niet dezelfde fouten maken als met tabakspreventie.
Download de hele speech
Slides bij de presentatie
