Veelgestelde vragen
De gevolgen van de opwarming van de aarde stapelen zich op. In 2023 was de gemiddelde wereldwijde temperatuurstijging al 1,5C. Maar nog steeds worden we de hele dag door overal dood gegooid met reclames die olie op het vuur gooien!
Fossiele reclames promoten de fossiele industrie en fossiele producten zoals vliegreizen, cruisereizen en auto’s met een fossiele brandstofmotor. Dat zorgt voor meer broeikasgasuitstoot en het houdt de sociale én politieke norm fossiel. Alle fossiele reclames zijn inherent misleidend omdat ze geen van allen de schaduwkanten van fossiele brandstof benoemen.
Wij dringen bij de Rijksoverheid aan op een verbod op fossiele reclame. We worden gesteund door wetenschappelijke rapporten, prominente zorgorganisaties en een groeiend aantal gemeenten, burgers en reclamebureaus.
Over het verbod op fossiele reclame
Fossiele reclame verergert klimaatverandering. Het is daarmee een belangrijk obstakel in de transitie. Volgens gedragswetenschappers ondermijnt fossiele reclame het klimaatbeleid. Zij stellen dat een verbod op fossiele reclame essentieel is in een pakket van maatregelen om de vraag naar fossiele brandstof naar beneden te brengen.
Fossiele reclame verhoogt de vraag naar fossiele brandstof. Het gebruik van fossiele brandstoffen moet geheel afgebouwd worden. Een belangrijke eerste stap is dat fossiele brandstof en de fossiele industrie niet langer als normaal of gepromoot worden in misleidende reclame en marketing.
Maar we zien het tegenovergestelde gebeuren. Hoe meer de fossiele industrie en de luchtvaartindustrie onder druk komen te staan, hoe meer zij reclame maken. Zij hebben bovendien ook het geld om grote publiekscampagnes te lanceren, in tegenstelling tot duurzame startups.
Het reclameverbod is een makkelijke maatregel die de burger geen geld kost en die snel ingevoerd kan worden. Het brengt direct de broeikasgasuitstoot naar beneden.
Bovendien maakt het reclameverbod duidelijk aan de burger dat fossiele brandstof(bedrijven) schadelijk zijn voor onze maatschappij en gezondheid.
Een verbod op fossiele reclame:
- verlaagt de broeikasgassen
de vraag naar fossiel wordt niet langer genormaliseerd door reclames - verzwakt de lobby van de fossiele industrie
grote publiekscampagnes dienen vaak de lobby - vergroot het draagvlak voor klimaatbeleid
een reclameverbod is een duidelijk signaal van de overheid over de schade van fossiele brandstof - schept ruimte voor duurzame bedrijven en oplossingen
Het reclameverbod gaat om de schadelijkste vormen van fossiele reclame die bovendien dagelijks op ons afgevuurd worden:
- reclame door de fossiele industrie
- reclame voor vervuilende reizen (vliegen, cruises)
- reclame voor vervuilend vervoer (auto’s met een fossiele brandstof motor)
- reclame voor brandstoffen (en hun afgeleiden) kolen, olie en gas
Bijna alle reclame heeft een fossiel element, onze hele samenleving is immers nog fossiel. We richten ons op fossiele brandstof als energiebron, niet als grondstof voor spullen (chemie, plastic). We kiezen voor een verbod op reclame (advertenties, marketing(evenementen), branding, sponsoring van musea, sport en scholen) van fossiele bedrijven en voor producten en diensten die klimaatverandering substantieel verergeren én die veel zichtbare consumentenreclame maken.
De kolensector, de olie- en gassector en de luchtvaartsector
Deze drie sectoren mogen helemaal geen reclame meer maken. Ook niet voor hun groene producten, plannen of ambities. Hun logo mag ook niet gebruikt worden door andere adverteerders. Deze sectoren mogen hun naam en logo niet meer gebruiken, behalve op een direct verkooppunt. Voorbeelden zijn Shell, RWE en KLM.Vliegvakanties/vliegtickets, cruisereizen, nieuwe auto’s met een fossiele of hybride brandstofmotor en fossiele brandstoffen
De aanbieders van deze drie soorten producten en diensten mogen wél reclame maken voor hun aanbod dat niet fossiel is.
Wat valt niet onder het reclameverbod?
- fossiel openbaar vervoer zoals bussen, treinen en veerdiensten die rijden op diesel
- plastic en chemicaliën
- (vervoer op) elektriciteit die is opgewekt wordt door fossiele brandstof
- bedrijven met minder dan 30% omzet uit bovenstaande vervuilende producten mogen wel reclame maken voor hun merk en hun niet-vervuilende aanbod.
Een reclameverbod is een normaal instrument van de overheid op het moment dat een product ernstige maatschappelijke schade kan veroorzaken. Zo is er het reclameverbod voor tabak, voor babyvoeding voor zuigelingen en pleiten partijen om reclame gericht op kinderen en jongeren aan banden te leggen.
Juristen, wetenschappers en advocaten: verbod op fossiele reclame niet in strijd met mensenrechten of regels voor de interne markt
De vrijheid van meningsuiting mag beperkt worden als er een legitiem doel is, zoals bescherming van de gezondheid, aldus meerdere juristen.
- Professor Venzke & dr Ankersmit (UvA) stellen dat reclamebeperkingen normaal zijn en ook wettig. Ze zien geen botsing met andere wetten
- Het juridisch advies van Nysingh aan het college van gemeente Zwolle stelt als conclusie: “Zoals in het advies nader uiteen wordt gezet, komt het ons voor dat een verbod op fossiele reclame in overeenstemming kan zijn met artikel 10 EVRM. De afweging of een verbod daadwerkelijk wenselijk is, is geen juridische maar een politieke afweging.”
- Professor Jon Schilder (VU) en tevens oud-hoofd van de Afdeling Constitutionele Zaken op het ministerie van BZK stelt tijdens een expertmeeting van gemeente Tilburg over fossiele reclames dat het juridisch mogelijk is om fossiele reclame te verbieden. (Kies voor ‘Raadszaal 13 uur’, Prof Schilder spreekt om 40.14 uur)
- Dr. Clemens Kaupa (VU) concludeert dat een vrijwel volledig verbod op fossiele reclames proportioneel is in het licht van publieke belangen, zoals gezondheid, milieu en democratische processen.
- Advocaten Brouwer & Van Werven stellen dat een verbod op fossiele reclame noodzakelijk is in een democratische samenleving en dat het de vrijheid van meningsuiting niet beperkt. Ze schrijven dat de staat mogelijk niet voldoet aan zijn actieve zorgplicht.
- De MEMO Reclames met een negatieve milieu-impact reguleren beschrijft voor beleidsambtenaren de mogelijkheden en kaders om reclamebeleid vorm te geven met het doel ongewenste reclames in de openbare ruimte te weren.
- De juridisch consultancy Eiffel concludeert dat de bescherming van de gezondheid een legitiem doel is om fossiele reclame te verbieden.
- De mensenrechtenjuristen van NJCM pleiten in een brief aan de minister voor een verbod op fossiele reclame en stellen dat deze niet strijdig is met mensenrechten.
Een mensenrecht moet voor iedereen toegankelijk zijn
De vrijheid van meningsuiting is een mensenrecht. En een mensenrecht moet voor iedereen beschikbaar zijn. Voor reclame moeten bedrijven (veel) geld betalen. Daardoor is reclame niet voor iedereen toegankelijk als manier om z’n mening te verspreiden en invloed uit te oefenen. Een rijk gevestigd bedrijf (de fossiele industrie behoort tot de rijkste bedrijven ter wereld) heeft bijvoorbeeld veel meer mogelijkheden om z’n markt te behouden of te vergroten dan een start-up met een slim plan voor duurzame deelwarmte.
Ex-minister Jetten (Klimaat) schrijft in een Kamerbrief (2023) dat er ‘vooralsnog’ geen juridische basis is voor een verbod op fossiele reclame. Zonder bronnen te noemen, stelt hij dat de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van handel in het geding komen door een verbod op fossiele reclame. Hij sluit een verbod op fossiele reclame niet uit, maar stelt dat er een goede definitie nodig is. Hij schoof de beslissing over een verbod op fossiele reclame door naar een volgend kabinet.
GroenLinks/PvdA en Partij voor de Dieren wezen na de brief van de ex-minister op juridische publicaties van wetenschappers en een professor in de rechten die juist stellen dat een verbod op fossiele reclame wél juridisch mogelijk is, omdat het mensenrechten beschermt.
Ex-minister Jetten beloofde de Tweede Kamer dat hij die artikelen nog eens goed ging lezen. Hij zei toe aan de Tweede Kamer dat hij er in het 2e kwartaal van 2024 op terug zou komen in een Kamerbrief. Helaas heeft hij dat niet gedaan. Daardoor moet zijn opvolger, minister Hermans (VVD), de brief beantwoorden.
In het antwoord op de vraag hierboven, vind je een opsomming van bronnen die stellen dat een verbod op fossiele reclame wél kan.Omdat er nog nergens een verbod op fossiele reclame is, ontbreken cijfers over het effect nog. Andere reclameverboden blijken effectief:
-
Tabaksreclame is sinds 2003 geheel verboden in NL. Hierdoor verminderde de tabaksconsumptie. Onderzoekers benadrukken dat gedeeltelijke reclamebeperkingen niet genoeg waren.
- Om tabaksconsumptie te ontmoedigen is er een samenhangend pakket van beleidsmaatregelen, waaronder het reclameverbod. Staatssecretaris Blok (VWS) schrijft aan de Kamer: “Het niet-implementeren van één van deze maatregelen zou de effectiviteit van het geheel kunnen ondermijnen”. Hij citeert de WHO dan een verbod op tabaksreclame bijdraagt aan de norm dat roken niet normaal is.
-
Sinds 1 juli 2023 is ongerichte reclame voor gokken verboden. Onderzoek laat zien dat een verbod op gokreclames de schade van gokken vermindert.
- Reclame voor babyvoeding is sinds 2016 verboden in Nederland vanwege de gezondheidsrisico’s voor babies en hun moeders. Er is een sterk verband tussen marketing op de keuze van ouders om geen borstvoeding te geven.
- Ook zijn er positieve effecten van een verbod op reclame voor ongezond voedsel in het Londense OV.
Frankrijk heeft sinds halverwege 2021 een verbod op reclame voor fossiele brandstof, zoals benzine en diesel.
Dit is de teleurstellende politieke uitkomst na een voorstel van het Franse Burgerberaad voor een verbod op reclame voor vliegreizen, SUVs en de fossiele industrie als geheel.
In België en in het Verenigd Koninkrijk groeit de roep om een verbod op vervuilende auto’s. In Ierland en Canada zijn wetsvoorstellen ingediend om fossiele reclame te verbieden.
Op de website www.worldwithoutfossilads.org zie ie je wat er wereldwijd gebeurt om fossiele reclame aan te pakken.
De Reclame Code Commissie is een vorm van zelfregulering. Iedereen kan een klacht indienen tegen misleidende reclame of reclames die om andere redenen in strijd zijn met de Nederlandse Reclame Code. Maar of er ook een klacht wordt ingediend, is afhankelijk van iemand die de tijd en moeite neemt. Bovendien, een berisping van de Reclame Code Commissie heeft geen juridische kracht. Er staat ook geen straf op herhaling. Tenslotte, en het belangrijkste, is een berisping altijd achteraf. De misleiding van het grote publiek en de politici heeft dan al plaatsgevonden. Soms al jaren. De Reclame Code Commissie is daardoor geen effectief instrument om consumenten en burgers te beschermen tegen reclames die schadelijk zijn.
Lees ook het juridisch pleidooi in de Journal for European Consumer and Market Law over het falen van reclamewaakhonden en de noodzaak voor een totaalverbod op fossiele reclame.
Sinds het begin van de jaren negentig is klimaatbeleid gebaseerd op zelfregulering. De overheid stelt zich terughoudend op en vertrouwt op marktwerking. Inmiddels is duidelijk geworden dat dit niet werkt. Er worden alleen maar méér broeikasgassen uitgestoten.
Juist reclame en marketing bewijzen dat de fossiele sector niet in staat is om zichzelf te reguleren. Vliegtuigmaatschappijen maken volop reclame voor goedkope vluchten. Autofabrikanten maken reclame voor vervuilende SUVs. Fossiele bedrijven doen net alsof ze groen zijn. Het gevolg? Fossiele energie blijft normaal. Dat is onwenselijk en zelfs gevaarlijk. Het verergert immers het klimaatprobleem.
Een verbod (restricties aan de aanbodzijde) is een normaal instrument voor de overheid als er een gevaar is voor de samenleving dat niet door de markt kan worden opgelost. Klimaatontwrichting is zo’n probleem. Het is tijd dat de overheid het vertrouwen in de fossiele markt verruilt voor beperkingen aan die markt.
Een reclameverbod voor de fossiele industrie is een no-regretmaatregel die burgers niet raakt. Een reclameverbod haalt de rem van de transitie.
Nee. Het reclameverbod moet voorkomen dat bedrijven als Shell en Exxon zich in reclames en marketing groener voordoen dan ze zijn. Deze bedrijven leggen het vergrootglas op een klein stukje duurzaam, om te verhullen dat het bedrijf wil groeien in olie en gas. Daarom is juist reclame voor de groene activiteiten verboden.
We baseren ons daarbij op de internationale tabaksrichtlijn van de WHO. Die oordeelt ook dat alle reclame die de tabaksindustrie maakt, bedoeld is om meer tabak te verkopen. Ook een logo op een kledingsstuk of een les gezond bewegen op een basisschool. Omdat fossiele bedrijven voor het overgrote deel fossiel zijn, en helaas ook nog steeds blijven groeien in fossiel ook, gaat dit ook op voor de fossiele industrie.
Als steden een grens willen trekken, kunnen ze kijken of energiebedrijven in lijn met het 1.5C-doel opereren van Parijs – zonder onbewezen technieken zoals CO2-compensatie of co2-opslag.
De overheid kan de bewijslast bij de energiebedrijven leggen. Energiebedrijven moeten dan een aanvraag indienen om te mogen adverteren. In die aanvraag moeten ze bewijzen hoe ze voldoen aan het 1.5C-doel, zonder dus de onbewezen technieken. Passeren ze de test, dan mogen ze adverteren. Zakken ze voor de test, dan is dat (weer) een goede incentive om hun businessmodel in lijn te brengen met Parijs
Als een fossiel bedrijf serieus werk wil maken van verduurzaming en met reclame de duurzame markt wil vergroten, moet dit bedrijf splitsen. De fossiele tak is dan de ‘bad bank’, die afgebouwd dient te worden. De afgesplitste groene tak kan – met een andere naam, een ander logo en een ander merk – reclame maken. Voorwaarde is dat deze bedrijven niet alleen aan de voorkant, maar ook aan de achterkant volledig gescheiden zijn en in niets op elkaar lijken.
- Fossiele multinationals gebruiken reclame om net te doen alsof ze voorlopers zijn in de energietransitie. Zo houden ze de overheid te vriend en verhullen ze dat ze de productie van olie en gas verhogen. Hoe meer reclames waarin ze zich presenteren als leiders, hoe ongestoorder ze door kunnen met fossiel en hoe erger klimaatverandering.
- De meeste auto-reclames verleiden mensen om een suv te kopen; de meest (klimaat)vervuilende auto op de markt. Dat heeft helaas effect: 1 op de 3 nieuw gekochte auto’s een suv. Het aantal suvs groeit zelfs zo snel dat de milieuwinst van elektrisch rijden teniet wordt gedaan.
- Voor corona lag de voorspelde groei van de luchtvaart op 5% per jaar. Luchthavens bereiden uit. Maar de groei van de luchtvaart is geen natuurwet. De groei komt voor een belangrijk deel door reclame die mensen verleidt om vliegreizen te maken.
Wetenschappers noemen een reclameverbod als ‘social tipping point‘-maatregel: een niet-technologisch maatregel die een sociale omslag teweeg brengt, waardoor het draagvlak voor klimaatbeleid groeit en dat de transitie in een stroomversnelling brengt. Met als gevolg: snelle en structurele daling van de broeikasgassen waardoor het Parijs-doel binnen bereik komt!
Een verbod op fossiele reclame neemt de verleiding weg en heeft effect op sociale normen. Als reclame maken voor fossiele bedrijven, producten en diensten niet meer mag, wordt het voor iedereen duidelijk dat fossiel schadelijk is. En dat het daarom niet moreel is om fossiel te blijven gebruiken. Jouw fossiele consumptie beschadigt immers het leven van anderen. Vergelijk het met mee-roken.
Een ander effect van een reclameverbod dat de transitie in een stroomversnelling kan brengen: door een verbod op fossiele reclame ontstaat ruimte op de markt voor duurzaam aanbod. Zie ook: www.socialtippingpointcoalitie.nl
Maatschappelijk draagvlak voor een verbod op fossiele reclame
Tijdens een speech op Earth Environment Day (5 juni 2024) riep de baas van de Verenigde Naties, António Guterres, op tot een wereldwijd verbod op fossiele reclame.
Ook deed hij een dringend beroep op nieuwsmedia zoals kranten om al eerder te stoppen met het plaatsen van fossiele reclames. Het is voor het eerst dat een wereldleider oproept tot een verbod op fossiele reclame.
Dear friends,
Many in the fossil fuel industry have shamelessly greenwashed, even as they have sought to delay climate action – with lobbying, legal threats, and massive ad campaigns. They have been aided and abetted by advertising and PR companies – Mad Men fuelling the madness. I call on these companies to stop acting as enablers to planetary destruction. Stop taking on new fossil fuel clients, from today, and set out plans to drop your existing ones. Fossil fuels are not only poisoning our planet – they’re toxic for your brand. Your sector is full of creative minds who are already mobilising around this cause. They are gravitating towards companies that are fighting for our planet – not trashing it. I also call on countries to act. Many governments restrict or prohibit advertising for products that harm human health – like tobacco. Some are now doing the same with fossil fuels. I urge every country to ban advertising from fossil fuel companies. And I urge news media and tech companies to stop taking fossil fuel advertising.’
Nederland
In 2023 adviseerden 5 gerenommeerde adviesorganen en een commissie van 12 gedragswetenschappers de Nederlandse overheid om klimaatbelastende reclames te verbieden of te beperken:
- Commissie van 12 gedragswetenschappers: Een verbod op fossiele reclame; essentieel, maar niet voldoende
Minister Jetten heeft sociale wetenschappers gevraagd te adviseren over de toegevoegde waarde van een verbod op fossiele reclame voor het bevorderen van klimaatvriendelijk gedrag. De gedragswetenschappers zien een verbod op fossiele reclame als en strategisch belangrijke maatregel om verleidingen van niet-duurzaam gedrag weg te nemen, vooral vanwege het normaliserende effect van reclames. - Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR): Goede Zaken, 2023
De WRR adviseert dat beprijzen niet genoeg is voor gedragsverandering. Ook normering is nodig. De WRR concludeert dat hiervoor eisen op het gebied van reclame nodig zijn. - Raad voor leefomgeving en infrastructuur (Rli): Weg van de Wegwerpmaatschappij, 2023
De Raad voor Leefomgeving en Infrastructuur schrijft in haar rapport “Weg van de Wegwerpmaatschappij” dat het weren van reclames nodig is voor maatschappelijke verandering naar een duurzaam economisch systeem. - TNO: Anders consumeren om de klimaatdoelen te halen, 2023
TNO adviseert om reclame voor klimaatbelastende producten en diensten te beperken. TNO stelt dat het alomvattend verbod op reclame en promotie van tabak een flink effect had op het beperken van de consumptie. - PBL: Integrale Circulaire Economie Rapportage, 2023
Het PBL stelt dat Nederland in beleid voor de circulaire economie op EU-besluitvorming vooruit kan lopen met oa het verbieden van reclame op bepaalde producten en diensten met een hoge milieu-impact. - De Wetenschappelijke Klimaatraad (WKR): Met iedereen de transitie in
Wetenschappelijke Klimaatraad adviseert de overheid om naast beprijzing, ook reclames te beperken om de sociale norm te veranderen.
Lees wat deze rapporten zeggen over een verbod op fossiele reclame
Internationaal
Internationaal schrijven oa de volgende wetenschappelijke instuten positief over een verbod op fossiele reclame:
- IPCC, 6th assesment, WG3 (2022)
Het IPCC noemt in het meest recente rapport (6th assessment werkgroep 3) het reguleren van fossiele reclame als een van de mitigatiestrategieën. Dit heeft volgens het IPCC effect op CO2-intensief consumptiegedrag. Ook noemt het IPCC het normaliserend effect van reclames die CO2-intensieve consumptie aanjagen. Het kan mensen zelfs het gevoel geven dat luxegoederen echt nodig zijn. (lees meer in ons artikel) - UNEP Emission Gap Report (2020)
Het Milieuprogramma van de Verenigde Naties – United Nations Environmental Programme (UNEP) – noemt reguleren van reclame als een mechanisme voor leefstijlverandering. Het UNEP koppelt concrete emissies aan pakketten van maatregelen met ook een verbod op reclame op vliegreizen en CO2-intensieve auto’s. - Cambridge Sustainability Commission on Scaling Behavior Change (2021)
Scaling behaviour change for a 1.5 degree world’ is het 1e syntheserapport over de bijdrage van gedragsverandering om het Parijs-doel te halen. Het Cambridge Instituut richt zich op het empirisch bewijs voor hefbomen voor maatschappelijke veranderingen. Oa op reclamerestricties als hefboom om klimaatactie te versnellen. - Potsdam Institute for Climate Impact Research (2020)
Het Potsdam Instituut noemt een verbod op reclame voor fossiele producten als maatregel die bijdraagt aan het social tipping point voor snelle decarbonisatie. Het onderzoek benadrukt dat klimaatmaatregelen elkaar versterken. Zo versterkt een verbod op fossiele reclame maatregelen die gericht zijn op meer klimaatkennis. - Quantifying mitigation of consumption options, Diana Ivanoca et al (2020)
Onderzoek naar het effect van maatregelen om de consumptie te verlagen als mitigatiemaatregel tegen klimaatverandering. Verbod op vliegen en auto’s is onderdeel van het pakket. - Rapporten New Weather Institute (2022) en Purpose Disruptors (2022)
New Weather Institute en Purpose Disruptors (reclamemakers in de UK) hebben los van elkaar de emissieschade berekend van reclamecampagnes voor vliegen en auto’s, resp. in de EU en in de UK. Alle reclames voor vliegreizen en vervuilende auto’s zorgen binnen de EU voor tussen de 41 tot wel 122 MtCO2eq.
Zie ook onze factsheet
Zorgverleners liepen voorop in de strijd tegen tabaksreclame. Dat is een cruciale maatregel om tabaksgebruik te ontmoedigen. Nu moet de wereld af van fossiele brandstoffen. Ook die maken ons ziek door luchtvervuiling en de gevolgen van klimaatontwrichting op de gezondheid.
- De World Health Organisations vindt de pogingen van de overheid om iets te doen aan schadelijke reclame ‘underwhelming’, schrijven ze in het rapport ‘The Commercial Determinants of Health in the WHO European region 2024’
- De Faculty of Public Health roept in haar position paper (2024) alle zorgprofessionals op om te strijden voor een verbod op fossiele reclame
- De Global Climate and Health Alliance beveelt aan: verbied fossiele reclame
- Maria Neira van de WHO heeft zich uitgesproken voor een tabaksachtig verbod op fossiele reclame
- Meer dan 1.000 zorgverleners in Nederland hebben zich verenigd om te strijden voor een verbod op fossiele reclame. Ze heten Van Wie is de Lucht
Er is veel maatschappelijk draagvlak voor een verbod op fossiele reclame.
- Een meerderheid van de Nederlandse jongeren wil een einde aan reclame voor vlees, aan vliegreizen en fossiele industrie, volgens een rapport van Unicef (2023).
- Uit cijfers van de Consumentenbond voor een internationaal draagvlakonderzoek van BEUC (2023), blijkt dat er veel draagvlak bestaat om misleidende reclames aan te pakken in Nederland. 42,1% steunt een totaalverbod op reclame door fossiele bedrijven. Een kleine groep van slechts 19,5% is daar enigszins of actief op tegen. Dat betekent dat er een (stille) meerderheid is voor een verbod. Ook is een ruime meerderheid van Nederland voorstander van waarschuwingen op producten die slecht zijn voor het milieu. Zie de factsheet (pdf).
- Het burgerforum binnen het Nationaal Klimaat Platform dat input levert voor het Klimaatplan 2024 noemt ook een verbod op klimaatschadelijke reclame. “Het klimaatbeleid mag daarom volgens burgers best vaker en nadrukkelijker aangeven, welk gedrag (on)wenselijk is. Voor acceptatie van deze normen door burgers is dan wel belangrijk om duidelijk te maken aan welke normen ook het bedrijfsleven en de overheid moeten voldoen.” “Leg verleiding aan banden: verbied reclame voor (extreem) vervuilende (consumptie) producten.”
De meerderheid van reclamemakers erkent dat de boodschap van fossiele reclames bijdraagt aan vervuiling en klimaatontwrichting. Een groep reclamemakers (vooral de kleinere bureaus) wacht wetgeving niet af en verklaart nu al om te stoppen met fossiele reclames. Exploitanten die reclames plaatsen in mupi’s en bushokjes hebben te maken met een groeiend aantal gemeenten die fossiele reclame uit de openbare ruimte weren. Elke gemeente heeft daarvoor weer eigen regels. Exploitanten zien weinig in lokale reclameverboden in elke gemeente anders zijn. Ze vragen daarom om landelijke regels.
- Hannelore Majoor, de directeur van reclame-exploitant JC Decaux stelt: als je iets wilt, zorg dat je dat op landelijk niveau en dat duidelijk is om welke reclames het precies gaat.
- Directeur Henriette van Swinderen (Bond van Adverteerders) ziet ook liever landelijke regels.
- De voorzitter van de VIA (branchevereniging van adverteerders, reclamemakers en uitgevers en exploitanten) is voorstander van een verbod op fossiele reclame, als de overheid een goede definitie heeft.
De volgende partijen pleiten in hun verkiezingsprogramma 2023 voor beperken van fossiele reclame:
- GroenLinks/PvdA
- ChristenUnie
- Partij voor de Dieren
- BIJ1
- Volt (Europa)
- CDA (greenwashing)
Lees meer over de standpunten van politieke partijen over een verbod op fossiele reclame
Amsterdam was de 1e stad ter wereld die een motie aannam om fossiele reclame te weren. Dit gebeurde na een brief van ons. Dit haalde wereldwijd het nieuws. Vele andere steden in Nederland, Australië, het Verenigd Koninkrijk en Scandinavië volgden. Ook in de VS, Canada, Oostenrijk, Italië en Zuid-Afrika zijn er campagnes voor (lokale) verboden op fossiele reclame.
Lokale verboden op fossiele reclame zijn vaak publiekrechtelijk geregeld. Gemeenten nemen dan in hun aanbestedingsvoorwaarden op dat reclame-exploitanten geen fossiele reclame mogen laten te zien. Of gemeenten gaan het gesprek aan om het bestaande contract met exploitanten aan te passen. Steeds vaker proberen gemeenten een verbod op fossiele reclame via de APV te regelen. Dan is er wel sprake van een echt lokaal verbod.
In het MEMO Reclames met een negatieve milieu-impact reguleren van Circulaw, in opdracht van gemeente Amsterdam, vinden beleidsambtenaren mogelijkheden en kaders om reclamebeleid vorm te geven met het doel ongewenste reclames in de openbare ruimte te weren. Onder meer door in te gaan op hoe zorgvuldig reclamebeleid tot stand kan komen. En welke routes er mogelijk zijn. Publiekrechtelijk of privaatrechtelijk.
Kijk voor het laatste overzicht van lokale overheden die fossiele reclames hebben verboden op World Without Fossil Ads.
Wij zijn enorm trots dat Greenpeace hun plan voor het Europese Burgerinitiatief heeft gemodelleerd op onze campagne in Nederland. Dat is een droom. Wat wij met enkele mensen deden, krijgt nu zo veel meer bereik! Wij gaan door met onze campagne en blijven ons focussen op voorlopers: media, gemeenten, sport, cultuur, onderwijs en congressen die fossiele reclame in de ban doen.
Kennisbank
Wetenschappers, onderzoeksjournalisten en NGO’s doen al decennia lang onderzoek naar de methoden van fossiele bedrijven om publiek en politiek te beïnvloeden.
Jurist: totaalverbod fossiele reclame 'beste regelgevende oplossing'
Reclame van de fossiele industrie is inherent schadelijk en misleidend. Net zoals reclame voor tabak dat is. De branche blijkt niet in staat om de misleiding te stoppen met zelfregulering. Daarom is het tijd dat fossiele reclame op dezelfde manier wordt behandeld als tabak. Met een totaalverbod. Dat staat in de Journal for European Consumer and Market Law.
In zijn artikel Smoke gets in your eyes: misleading fossil fuel advertisement in the climate crisis betoogt universitair docent Clemens Kaupa (VU) dat álle fossiele reclames misleidend zijn, omdat ze fossiele brandstof of de fossiele industrie als acceptabel en normaal presenteren. Fossiele reclame verhult dat de productie van fossiele brandstof met spoed uitgefaseerd moet worden om het Parijs-doel te halen.
Propaganda in de klas voor fossiele belangen
In het artikel Petro-pedagogy: fossil fuel interests and the obstruction of climate justice in public education beschrijven wetenschappers Eaton en Day hoe de fossiele industrie lesmateriaal inzet om te zorgen dat kinderen een beeld krijgen van klimaatverandering, energie en milieubewustzijn dat past bij fossiele belangen in de teerzandvelden in Saskatchewan in Canada.
In ons artikel laten we zien dat dit artikel 1-op-1 geldt voor Nederlandse fossiele propaganda in de klas.
Reclameverbod als ‘social tippingpoint’
Een verbod op reclame voor fossiele producten wordt genoemd als een van de ’social tippingpoint interventions’ die helpen om alsnog ‘Parijs’ te halen.
“Er wordt steeds meer erkend dat business-as-usual technologische vooruitgang en CO2-prijsvorming alleen niet waarschijnlijk zullen leiden tot snelle en diepe reducties van broeikasgasemissies.“
In de studie werden experts gevraagd om social tipping points te noemen die in korte tijd een sociale omslag teweeg kunnen brengen met substantiële broeikasgasreductie.
Otto, 2020: social tipping dynamics for stabilizing earth’s climate by 2050
Marketingbudget & klimaatonderhandelingen
Fossiele bedrijven zetten marketingcampagnes in om politieke besluitvorming te beïnvloeden en negatieve pers onschadelijk te maken, blijkt uit onderzoek.
Zo waren de reclames van Exxon (algen) en Shell (great travel hack) echt overal te zien in de aanloop naar de klimaatonderhandelingen in Madrid (december 2019).
“Geavanceerde propagandacampagnes die zijn ontworpen om de perceptie van het publiek en de politieke elite over grote oliemaatschappijen te manipuleren, vormen een belangrijke barrière voor zinvolle klimaatactie. Voorstanders van klimaatactie moeten deze factor erkennen en aanpakken om succes te behalen.”
Branding ondersteunt lobby tegen klimaatbeleid
Branding van fossiele multinationals dient ter ondersteuning van lobby-activiteiten om bindende beperkingen aan hun industrie te voorkomen.
Voorbeelden van branding zijn Shells campagnes Make the Future en Generation Discover. En Exxons algen-campagne.
Branding-activiteiten zijn geraffineerde inspanningen om het publieke en politieke narratief over klimaatverandering en de energietransitie te bepalen. Het doel is om beleid te ontmoedigen waardoor het gebruik van fossiele brandstoffen zou kelderen.
Het brandingbudget is slechts een deel van het totale advertentiebudget. Zo geeft Shell jaarlijks 200 miljoen dollar uit aan advertenties. 55 miljoen daarvan gaat naar branding.
Fossiele reclame is ‘marketplace advocacy’
Reclame door fossiele multinationals is geen gewone reclame. Deze reclame (‘marketplace advocacy’) dient om de afzetmarkt voor olie en gas te beschermen door:
- maatschappelijk draagvlak te behouden
- beleid promoten dat gunstig is voor de fossiele industrie, bijvoorbeeld: een terughoudende overheid.
Marketplace advocacy doet vaak een beroep op nationale waarden (bijvoorbeeld onderwijs) en “verschuift de publieke dialoog van klimaatverandering en potentieel milieubeleid naar hoe dit beleid de industrie zou schaden en de gemiddelde Amerikaanse burger nadelig zou beïnvloeden.”
Interessante artikelen over fossiele reclame
- Is BP really changing? Or is it’s new climate message “Beyond Petroleum” all over again?
Drilled, 9 juni 2020 Tortoise Media’s Independence Questioned Again After Participating in BP Workshop
8 juni 2020, DeSmogBlogBP weet al 30 jaar de waarheid over klimaatverandering. Het wordt tijd voor een fossiele-reclameverbod
26 mei 2020, Follow The MoneySaudi Aramco removes ‘sustainable’ oil adverts after complaints
The Guardian, 29 april 2020- Climate damaging products should come with smoking-style warnings
The Guardian, 31 maart 2020 - We need health warning labels on points of sale of fossil fuels
British Medical Journal, 31 maart 2020 - De jongeren van de Zweedse Groenen roepen op tot een fossiel reclameverbod (artikel in het Noors)
Dagbladet – 18 februari 2020 - Toon (17) vertelt hoe oliegigant Exxon kwam ‘greenwashen’ op zijn school
De Wereld Morgen – 17 februari 2020 - Slick lobby: Velshi on how fossil fuel is buying your vote
NSNBC – 16 februari 2020 - Is your favorite news site shilling for big oil?
The Nation – 12 februari 2020 - Climate Activists bring Trojan Horse to British Museum in BP protest
The Guardian – 7 februari 2020 - How the oil industry pumped Americans full of fake news
Grist, 7 februari 2020 - Ryanair claimt groen te zijn, krijgt tik op vingers om misleiding
RTL Nieuws – 5 februari - Marketers must follow The Guardian and stop enabling oil brands’ hypocrisy
Marketing Week – 30 januari 2020 - Guardian to ban advertising from fossil fuel firms
The Guardian – 29 januari 2020 - British Medical Journal Praised for New Fossil Fuel Divestment Campaign
Ecowatch – 28 januari 2020 - Een betere wereld begint bij reclame, hopen deze reclamemakers
Parool – 23 januari 2020 - Tijd om reclame voor vlees, auto’s en vliegreizen te verbieden
De Morgen – 18 januari 2020 - Bedrijven, stop met lhbti’ers gebruiken om je imago op te vijzelen
Volkskrant – 17 januari 2020 - How the oil industry has spent billions to control climate conversation
The Guardian – 8 januari 2020 - Greta Thunberg questions newspapers that accept fossil fuel advertising
The Hill – 8 januari 2020 - Fossil fuel companies claim they’re helping fight climate change. The reality is different
Bulletin of the Atomic Scientists – 17 december 2019 - Introducing: The Fossil Fuel Ad Anthology
HEATED – 13 december 2019 - Swedish newspaper stops taking adverts from fossil fuel firms
The Guardian – 26 september 2019 - Why Are ‘The New York Times’ and ‘The Washington Post’ Producing Ads for Big Oil?
The Nation – 22 april 2019