Klimaatminister Rob Jetten gaat gedragsexperts vragen hoe een verbod op fossiele reclame kan helpen om het klimaatdoel te halen. Ook brengt Jetten in kaart wat er internationaal al gebeurt om bepaalde vormen van fossiele reclames uit te bannen. Dat zegde de minister toe in het commissiedebat Klimaat & Energie op 20 april waarin een verbod op fossiele reclame uitgebreid werd besproken.

De grootste bulk van de broeikasgasreductie die nodig is om aan het Parijs-doel te voldoen, 40 tot wel 70 procent, kan behaald worden met gedragsverandering in de samenleving, schrijft het IPCC in het laatste rapport. Daar ligt een enorme potentie om de opwarming van de aarde te beperken tot maximaal 1,5C. Die potentie kan alleen benut worden als de overheid maatregelen neemt die massale gedragsverandering teweeg brengen. Eén van die maatregelen is een verbod op fossiele reclame, betogen Joris Thijssen (PvdA), Suzanne Kröger (GroenLinks) en Christine Teunissen (Partij voor de Dieren) in het commissiedebat Klimaat & Energie op 20 april.

Verbod op fossiele reclame als onderlegger voor klimaatbeleid

“Is een verbod op fossiele reclame niet een hele belangrijke onderlegger voor klimaatbeleid?”, vraagt Thijssen aan de minister. “Want het zorgt ervoor dat geesten rijp worden gemaakt om het aandeel duurzame energie op te bouwen en het aandeel fossiele brandstof af te bouwen. Het zorgt er ook voor dat voor twintig euro vliegen naar weet ik veel waar niet normaal is. Dat kan onze aarde simpelweg niet aan.” Ook Teunissen noemt een verbod op fossiele reclame als maatregel die veel kan opleveren. “Hoe ziet de minister anders voor zich dat mensen hun gedrag aanpassen, als ze continu worden blootgesteld aan allerlei fossiele reclames?”

Gedragsverandering

De minister erkent dat gedragsverandering belangrijk is. “Gedragsverandering moet volwaardig onderdeel worden van klimaatbeleid”, aldus minister voor Klimaat en Energie Jetten. Maar een verbod op fossiele reclame lijkt hem vooralsnog een brug te ver. De minister schrijft in een brief aan de Kamer dat een verbod op fossiele reclame volgens juristen niet mogelijk is omdat het in strijd zou zijn met de Europese rechten voor de mens. Waarschijnlijk doelt de minister op het recht op vrije meningsuiting van bedrijven. Maar andere juristen, van het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten stellen juist dat het recht op vrije meningsuiting beperkt mag worden op het moment dat het recht op leven in de knel komt, zoals bij klimaatontwrichting het geval is. De minister herhaalt zijn standpunt in het debat. Hij krijgt daarbij steun van Wybren van Haga (BV NL) die de voorstanders van een verbod op fossiele reclames ‘hyperactieve alfa’s’ noemt. 

Bij tabak kan het juridisch wel

Suzanne Kröger van GroenLinks noemt het ‘bizar’ dat de minister een beroep doet op de mensenrechten om een verbod op fossiele reclame van tafel te vegen. Juist omdat er bij de winning van fossiele brandstoffen, zoals door Shell in Nigeria, vaak mensenrechten worden geschonden en ook omdat de klimaatschade van CO2 de mensenrechten bedreigt. Bovendien, zegt Kröger: “Bij tabak kan het juridisch wel”. 

Ook Thijssen (PvdA) herinnert Jetten eraan dat een reclameverbod voor tabak wel juridisch mogelijk is. “De tabakslobby is niet meer welkom om mee te praten over het preventie-akkoord en rookreclames zijn niet meer acceptabel op tv en op straat. Want twintig jaar geleden hebben we besloten dat roken uit onze samenleving moet verdwijnen. Dat willen we nu voor fossiel. En dan zegt de minister dat het in strijd is met de mensenrechten. Daar begrijpt mijn fractie werkelijk niets van. Want roken konden we ook verbieden, zowel de lobby als de reclame. Waarom kan dit niet met fossiel?”

Fossiel is nog schadelijker dan tabak

Fossiele brandstoffen zijn minstens zo schadelijk voor de volksgezondheid als roken, benadrukt Teunissen (PvdD). “Ziet de minister tabaksreclame dan wel zitten? Want het is parallel. Het is gewoon gevaarlijk als we blijven inzetten op het stimuleren van de fossiele industrie. Dus laten we vooral geen ruimte geven aan reclame van iets waar we aantoonbaar van af moeten. Of aan greenwashing van bedrijven die al decennia wegkijken van wat nodig is om hun bedrijf binnen de grenzen van de planeet te brengen.” 

Toezegging

De minister stelt in reactie op de opmerkingen over een verbod op fossiele reclame voor om in burgerfora te vragen of de deelnemers het gevoel hebben dat ze beïnvloed worden door fossiele reclame. “Laten we als samenleving dat gesprek voeren, vinden we dat deze fossiele reclames nog passen, laten we ons daardoor beïnvloeden of niet?” Daar maakt Kröger (GroenLinks) korte metten mee: “Er zijn vele wetenschappelijke studies gedaan naar het effect van reclame op gedrag. Dat effect meet je niet door aan mensen te vragen of hun gedrag door reclame wordt beïnvloed.”

Kröger dringt er bij de minister op aan om de vraag naar het effect van (een verbod op) fossiele reclame voor te leggen aan de gedragsexperts die de minister ondersteunen bij het klimaatbeleid. “Dat zal ik doen”, belooft de minister. Ook zegt de minister toe om na te gaan wat er in het buitenland al gebeurt om fossiele reclame te verbieden. Zijn antwoord komt voor de zomer.

———-

Aanleiding voor het debat is het antwoord van de minister voor Klimaat & Energie Jetten op een brief van het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten. Ter voorbereiding van het debat verspreidde Reclame Fossielvrij samen met Greenpeace Nederland een factsheet over een verbod op fossiele reclame. Ook organiseerde Reclame Fossielvrij een creatieve actie.