Bij gebrek aan een landelijk verbod namen ook in 2023 weer verschillende Nederlandse gemeentes – waaronder Zwolle, Groningen en Bloemendaal – het heft in eigen handen om fossiele en andere klimaatschadelijke reclames te weren.

Provincie Noord-Holland: reclames fossiel, vlees en vis 

Het jaar 2023 startte met veel aandacht voor het verbod op fossiele reclame en op vlees- en visreclame in de bushokjes van de provincie Noord-Holland. De motie van PvdA en GroenLinks was weliswaar al vlak voor kerst 2022 aangenomen, maar pas na een artikel in het Parool begin januari kwam er een mediastorm op gang, onder andere met items bij Hart van Nederland, Editie NL en Nieuwsuur. Inmiddels heeft Gedeputeerde Staten (het bestuur van de provincie) in een brief meerdere scenario’s voor afdoening van de motie uitgewerkt. Het bestuur geeft daarbij de voorkeur aan de optie om alle commerciële reclames uit de eigen bushokjes weg te halen en die ruimte dan te gebruiken voor ideële reclame en boodschappen vanuit de provincie zelf.

Wageningen: duurzame reclamecode

In Wageningen nam de gemeenteraad in februari een motie van de ChristenUnie aan die het college vraagt om een duurzame reclamecode te ontwikkelen en ook om minder reclame binnen de gemeente. Daarbij wordt ook gekeken naar hoeveel het zou kosten om geen reclames in bushokjes meer toe te staan. Het college heeft aangegeven in deze reclamecode “in ieder geval uitgangspunten op te stellen om reclame voor ongezond eten, gokken en fossiele brandstoffen te verminderen en uiteindelijk te weren, om te beginnen in de abri’s in de
bushokjes.” Ze verwachten eind 2024 het nieuwe beleid aan de raad voor te kunnen leggen.

Zwolle: 1e ter wereld met lokaal verbod?

In mei werd Zwolle de eerste gemeente in Nederland en waarschijnlijk de eerste ter wereld die een verbod op fossiele reclame wil opnemen in een lokale wet. Indiener Joey Boon, gemeenteraadslid voor GroenLinks, vertelde erover in het tv-programma Wat houdt ons tegen van omroep Human. Naar verwachting komt het Zwolse college begin 2024 terug richting de raad met de uitwerking van de motie.

Bloemendaal: vlees, zuivel en fossiel

Verrassend was het nieuws van het als vrij conservatief bekend staande Bloemendaal om geen reclames voor vlees, zuivel of fossiel meer te plaatsen op bepaalde borden binnen de gemeentegrenzen. Het gaat daarbij om de A0-borden (driehoeksborden) die om lantaarnpalen staan.

Groningen: fossiel, vlees, alcohol, gokken

In het progressieve Groningen kwam het college zelf met een brief richting de gemeenteraad over de reclameverboden die zij in een volgend contract met een exploitant wil vastleggen. Het gaat daarbij om fossiel, vlees, alcohol en gokken. De gemeente geeft aan dat verdere stappen nodig zijn om deze reclames ook op andere plekken – zoals in bushokjes – te kunnen weren. 

Tilburg: expertmeeting over fossiele reclame

In Tilburg ligt een initiatiefvoorstel van GroenLinks om fossiele reclame en vleesreclame te verbieden. De wethouder moet eerst nog enkele vragen beantwoorden, voordat het voorstel verder in de raad besproken en in stemming gebracht kan worden. Om de raad te informeren over de verschillende aspecten rondom zo’n verbod hield de raad een expertmeeting. Reclame Fossielvrij hield daar een presentatie over nut, noodzaak en juridische aspecten van een verbod op fossiele reclame.

Ede, Lochem, Barneveld, Gouda: work in progress

In een aantal gemeenten strandden de pogingen van lokale fracties, zoals het initiatiefvoorstel in Ede (van Mens & Milieu) en in Lochem (van LochemGroen!). Die laatste haalde het net niet, ondanks steun van D66 en CDA. In Barneveld is een verbod op fossiele reclame besproken na een agenderingsverzoek (van PRO ‘98). En in Gouda stelde Partij voor de Dieren mondelinge vragen over de mogelijkheden om fossiele reclame te verbieden.

Afwikkeling eerdere moties

In Enschede heeft het college de gemeenteraad per brief laten weten dat de reclame-exploitanten niet bereid zijn om bepaalde reclames te weren. Dat is niet verrassend, omdat dit bijna overal zo gaat waar gemeenten met exploitanten in gesprek gaan. Het college gaf daarbij in de brief aan dat juridisch gezien in privaatrechtelijke contracten geen afspraken kunnen staan over zaken die niet ook al wettelijk vastgelegd zijn. Dit is echter onjuist. Zo zijn er ook contracten in bepaalde gemeenten waar geen schaars geklede dames in de bushokjes mogen hangen. In onder andere Amsterdam, Utrecht en Nijmegen is de afwikkeling van de moties nog in gang. Daarbij ondervinden deze gemeentes weerstand van reclame-exploitanten. Zij keren zich tegen de verboden en dreigen met rechtszaken. Ondanks hun recordbrekende omzet de afgelopen jaren en goede vooruitzichten voor 2024 geven zij inkomstenverlies als reden om niet mee te werken aan het weren van klimaatschadelijke reclames.

Een volledig overzicht van gemeentes – in Nederland en daarbuiten – die fossiele reclames willen weren is te vinden op de website WorldWithoutFossilAds.org.